Σύρος: Η Αρχόντισσα των κυκλάδων
Το Δημαρχείο της Ερμούπολης είναι ένα από τα μεγαλύτερα Δημαρχεία της Ελλάδας, έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ (1837–1923). Ο Τσίλλερ ήταν συνεργάτης του Θεόφιλου Χάνσεν, που είχε αναλάβει την ανέγερση της Ακαδημίας Αθηνών. Εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα και διορίστηκε καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο το 1872. Συνδύαζε στοιχεία των κλασσικών ελληνικών ρυθμών και της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής.
Το Δημαρχείο θεμελιώθηκε το 1876 και ολοκληρώθηκε το 1889. Εσωτερικά και εξωτερικά οι αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες του κτιρίου συνδυάζουν στοιχεία του κλασικού ελληνικού ρυθμού και της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Ιωνικός, Τοσκανικός και Κορινθιακός ρυθμός, κοσμούν τις πλευρές της πρόσοψης του κτιρίου.
Στο εξωτερικό μαρμάρινο αέτωμα, βρίσκεται η ιστορική επιγραφή της ανέγερσης του Δημαρχείου «ΕΡΜΟΥ ΔΗΜΟΣ ΤΑΔ’ ΕΙΣΑΤΩ ΔΗΜΑΡΧΟΥΝΤΟΣ Δ. ΒΑΦΙΑΔΑΚΗ» που σημαίνει, ο Δήμος του Ερμή ανέγειρε το κτίριο αυτό, ενόσω ήταν Δήμαρχος ο Δ. Βαφιαδάκης.
Η μεγάλη κεντρική αίθουσα του Δημαρχιακού Μεγάρου καθιερώθηκε ως αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου και έγινε ανάλογη διαρρύθμιση. Στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου βρίσκεται το πρώτο έμβλημα της πόλης του 19ου αιώνα, το οποίο είναι κεντημένο με χρυσή και ασημένια κλωστή, από γυναίκα πρόσφυγα από τη Χίο. Διακρίνονται τα σύμβολα του θεού Ερμή, το κηρύκειο και το καπέλο του, μιας και η πόλη φέρει το όνομά του, το κέρας της Αμάλθειας, από όπου βγαίνουν οι καρποί της γης και συμβολίζουν τον πλούτο και την αφθονία, δύο τρίαινες και μία άγκυρα που συμβολίζουν τη ναυτική δύναμη του νησιού.
Από την 3η χιλιετία π.Χ. αναπτύσσεται ήδη στον Κυκλαδικό χώρο ένας από τους 5 μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου, ο περίφημος Κυκλαδικός πολιτισμός. Η Σύρος, όπως και τα περισσότερα Κυκλαδονήσια, αναδύεται από τη θάλασσα σε μορφή γυμνών και απότομων βράχων. Και το όνομα της Σουρ ή Οσούρα ή Σύρα σημαίνει βραχώδης. Στην Οδύσσεια του Ομήρου γίνεται γνωστή για πρώτη φορά η Σύρος.
Κατά τη 2η χιλιετία η Σύρος βρίσκεται υπό την κατοχή των Φοινίκων, της Μινωικής Κρήτης και των Μυκηνών, ενώ κατά την 1η χιλιετία περνά στα χέρια των Ιώνων. Από τον 7ο έως τον 3ο αιώνα π.Χ. παρατηρούνται ίχνη οικισμών και αγροτικών περιοχών σε διάφορα σημεία του νησιού.
Κατά την Κλασσική και Ελληνιστική εποχή η Σύρος εντάσσεται στην Αθηναϊκή Συμμαχία με δικό της νόμισμα και διοίκηση, ενώ κατά τους ελληνιστικούς χρόνους παρουσιάζονται ευρήματα ναών και σπήλαια όπως αυτό του φιλόσοφου της αρχαιότητας Φερεκύδη στην Άνω Σύρο. Ο κοσμολόγος Φερεκύδης γεννήθηκε και απεβίωσε στη Σύρο τον 6ο αιώνα π.Χ., δίδαξε στη Σάμο κάποιους από τους μεγαλύτερους επιστήμονες των αρχαίων χρόνων, όπως ο Πυθαγόρας, ενώ λέγεται ότι πέρναγε τους περισσότερους μήνες της ζωής του μέσα στο σπήλαιο. Το σπήλαιο σώζεται μέχρι και σήμερα σε ένα μαγευτικό τοπίο, όπου γη και ουρανός γίνονται ένα. Πέρα από μεγάλος φιλόσοφος ο Φερεκύδης ήταν και ο εφευρέτης του πρώτου ηλιακού ρολογιού, γνωστό και ως το Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη. Πρόκειται για ένα αρχαίο και ακριβές ηλιακό παρατηρητήριο που σηματοδοτεί το χρόνο και τις 4 εποχές της Σύρου ανάλογα με την κίνηση του ήλιου. Το προϊστορικό αυτό Ηλιοτρόπιο βρίσκεται στο χωριό Σαν Μιχάλη.
Τα χάλκινα νομίσματα που εντοπίζονται στο νησί από τους Ρωμαϊκούς χρόνους, καθώς και η κοπή αργυρών νομισμάτων κατά το 2ο αιώνα π.Χ. μαρτυρούν εμπορική ανάπτυξη, αλλά η εισβολή των πειρατών κατά τη Βυζαντινή περίοδο προκαλεί την εγκατάλειψη του νησιού. Στη συνέχεια η Σύρος γίνεται τμήμα του θέματος του Αιγαίου και υπό την κυριαρχία των Ενετών δημιουργείται ο πρώτος καθολικός οικισμός της Άνω Σύρου.
Στις αρχές του 13ου αιώνα η Σύρος κατακτάται από τους Λατίνους και υπάγεται στο Δουκάτο της Νάξου. Κατά την περίοδο της Λατινοκρατίας, η Άνω Σύρος αρχίζει να αποκτά σφυγμό. Το καθολικό δόγμα γίνεται αποδεκτό και το νησί περνάει σε ένα ιδιότυπο φεουδαρχικό καθεστώς. Το 15ο αιώνα το Δουκάτο του Αιγαίου αποτελεί πλέον προτεκτοράτο της Βενετίας. Το 1537 περνά στα χέρια του Μπαρμπαρόσα και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Κατά την Οθωμανική περίοδο η Σύρος γνωρίζει μια νέα εποχή που χαρακτηρίζεται από τη μείωση φόρων, την ελευθερία θρησκεύματος και την εγκατάσταση των Καπουτσίνων μοναχών και των Ιησουιτών που άφησαν τη δική τους σφραγίδα στο νησί. Το 1728 το νησί προσβάλλεται από την πανούκλα, αφήνοντας εκατοντάδες νεκρούς. Όμως, σιγά σιγά και μέχρι το 19ο αιώνα παρουσιάζεται οοικονομική, εμπορική και ναυτιλιακή άνθιση, ενώ Ο πληθυσμός του νησιού διπλασιάζεται, φτάνοντας τους 4000 κατοίκους.
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 οι πρόσφυγες από τη Σμύρνη και το Αϊβαλί, αλλά και από τα γύρω νησιά, βρίσκουν καταφύγιο στο νησί, όπου χτίζουν τις πρώτες κατοικίες και τον πρώτο ορθόδοξο ναό. Έτσι, η Ερμούπολη μετατρέπεται σε μια πόλη-κόσμημα, με έντονους ρυθμούς ζωής, αρχιτεκτονικά μεγαλεία και αυξημένη εμπορική δραστηριότητα. Με 22.000 κατοίκους το 1889 η Ερμούπολη γίνεται μια πόλη υπερδύναμη που αναπτύσσει τη βιοτεχνία, τη ναυτιλία, την οικοδομική δραστηριότητα, τη βυρσοδεψία, τις καλλιέργειες, αλλά και την πνευματική ελευθερία.
Η Σύρος ξεκινά να αναγνωρίζεται για τις μεγάλες πρωτιές της, για την πρώτη όπερα, το πρώτο εμποροδικείο της Ελλάδος που ιδρύθηκε στο νησί το 1826, το πρώτο γυμνάσιο ιδρύσεως 1833 από το οποίο αποφοίτησε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το πρώτο πρωτοδικείο το 1834, το πρώτο λοιμοκαθαρτήριο, επιμελητήριο και τυπογραφείο, την πρώτη ναυτιλιακή εταιρία που ιδρύθηκε το 1857 αλλά και τις πρώτες μηχανοκίνητες βιομηχανίες όπως η υφαντουργεία και η βυρσοδεψία. Ωστόσο η πολιτισμική άνθηση του νησιού αρχίζει σιγά σιγά να ξεθωριάζει.
Ο 20ος αιώνας ξεκινά με άσχημους οιωνούς για το νησί, καθώς η δύναμη που αποκτούν η Αθήνα και ο Πειραιάς, το άνοιγμα της διώρυγας της Κορίνθου, η ανάπτυξη της ατμοπλοΐας και η κατοχή από τους Γερμανούς το 1941 φέρνουν σταδιακά την πλήρη καταστροφή. Μετά την κατοχή συνεχίζεται η περιορισμένη αγροτική παραγωγή, ενώ τα εργοστάσια κλείνουν το ένα μετά το άλλο με αποτέλεσμα ο πληθυσμός του νησιού να μειώνεται μέρα με τη μέρα.
Σιγά σιγά όμως η Σύρος ξαναγεννιέται από τις στάχτες τις, μεταπλάθεται και μεταμορφώνεται καθώς ο πολιτισμός είναι μια έννοια βαθιά ριζωμένη στον τόπο. H πνευματική παράδοση του νησιού αρχίζει να προσελκύει το τουριστικό ενδιαφέρον καθώς και επισκέπτες υψηλού μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου. Τόσο τα εντυπωσιακά αρχοντικά, όσο και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των δημοσίων κτιρίων δίνουν στην Ερμούπολη την αίσθηση ενός υπαίθριου μουσείου.
Η Σύρος είναι ένα πανέμορφο νησί των Κυκλάδων, που φημίζεται για την κουλτούρα και τον πολιτισμό του, προσφέροντας πληθώρα από αξιοθέατα που μαρτυρούν την πολιτιστική του ταυτότητα ανά τους αιώνες. Από τις πανέμορφες πλατείες και τις αριστοκρατικές επαύλεις, τα δημοτικά κτίρια και τα γραφικά ξωκλήσια, τα μουσεία και τις παραμυθένιες συνοικίες, η Σύρος θεωρείται ο κόμβος πολιτισμού των Κυκλάδων.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΙΑΟΥΛΗ
Η ιστορική πλατεία Μιαούλη αποτελεί σημείο αναφοράς για την πολιτιστική κληρονομιά της Σύρου. Αρχιτεκτονικά συνθέτει ένα παραμυθένιο σκηνικό του 19ου αιώνα με κτίρια που μαρτυρούν την ύπαρξη ενός σπουδαίου πολιτισμού. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί το Δημαρχείο, τη λέσχη που στεγάζει το Πνευματικό κέντρο και το Ιστορικό Αρχείο της Σύρου. Από την πλατεία, φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει και ο ανδριάντας του ναυάρχου της Επανάστασης του 1821, Ανδρέα Μιαούλη, προς τιμήν του οποίου πήρε και την ονομασία της μετά από διάφορες άλλες ονομασίες που προηγήθηκαν. Σήμερα η πλατεία αποτελεί την καρδιά της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της Σύρου.
ΔΗΜΑΡΧΕΙΑΚΟ ΜΕΓΑΡΟ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑΣ
Το Δημαρχειακό Μέγαρο Ποσειδωνίας στεγάζεται στην έπαυλη Τσιροπινά στη Ντελαγκράτσια, ένα πετρόκτιστο ιστορικό κτίριο, δείγμα μεγαλοαστικής θερινής κατοικίας του 20ου αιώνα που αντανακλά την αίγλη μιας άλλης εποχής. Έργο των αδερφών Τσιροπινά, η έπαυλη κατασκευάστηκε το 1916 και αποτέλεσε κατοικία του Κωνσταντίνου Τσιροπινά, δήμαρχου της Ερμούπολης μεταξύ του 1887 και του 1891. Σήμερα, η έπαυλη Τσιροπινά είναι ένας πολιτιστικός πολυχώρος που στεγάζει διάφορες υπηρεσίες του δήμου Σύρου-Ερμούπολης, ενώ κατά καιρούς φιλοξενεί εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις, ομιλίες, συνέδρια και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΡΟΥ
Το Γυμνάσιο της Σύρου αποτελεί ιστορικό πρότυπο, καθώς ήταν και το πρώτο γυμνάσιο του Ελληνικού Έθνους. Το 1829 γεννήθηκε το όραμα μιας καλύτερης εκπαίδευσης, που με τη βοήθεια του Νεόφυτου Βάμβα έγινε πραγματικότητα, καθώς το 1934 το Γυμνάσιο Σύρου άρχισε να λειτουργεί και επίσημα. Από τα θρανία του πρότυπου αυτού γυμνασίου πέρασαν μεγάλα ονόματα των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ανδρέας Συγγρός. 180 χρόνια μετά το Γυμνάσιο της Σύρου συνεχίζει να λειτουργεί σε νέο πλέον χώρο, κατακτώντας δικαίως το σημαντικότερο κεφάλαιο στην νεότερη Ιστορία της ελληνικής Παιδείας.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΩΝ
Το Ιστορικό Αρχείο των Κυκλάδων επιτρέπει στους επισκέπτες να εντρυφήσουν στην πολεμική και πολιτιστική ιστορία του τόπου μέσα από γραπτά κείμενα διαφορετικών εποχών. Στεγάζεται στο μαρμάρινο μέγαρο Λαδόπουλου, δίπλα από το Δημαρχείο στην πλατεία Μιαούλη και συγκεντρώνει πλούσιο διοικητικό, τεχνικό και οικονομικό αρχειακό υλικό από το νομό Κυκλάδων πλην της Νάξου που χρονολογείται από το 1821. Τα αρχεία, τα έγγραφα και κατάστιχα είναι στη διάθεση του κοινού προς μελέτη.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ
Το Αρχαιολογικό μουσείο Σύρου ιδρύθηκε το 1834 και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μουσεία του Ελλαδικού χώρου. Από το 1899 στεγάζεται σε 4 αίθουσες του Δημαρχείου της Ερμούπολης και προσφέρει ανεξάρτητη είσοδο από την ιστορική πλατεία Μιαούλη. Οι συλλογές του μουσείου περιλαμβάνουν πληθώρα Πρωτοκυκλαδύτικων και Βυζαντινων εκθεμάτων, γλυπτά και επιγραφές.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟΛΛΩΝ
Το ιστορικό Θέατρο Απόλλων είναι ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Σύρου, καθώς αποτελεί έμβλημα της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ερμούπολης. Δημιουργήθηκε το 1864 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Πιέτρο Σαμπό, που εμπνεύστηκε το σχεδιασμό του από 4 εντυπωσιακά ιταλικά πρότυπα, συμπεριλαμβανομένης της σκάλας του Μιλάνου. Η αυλαία του θεάτρου Απόλλων άνοιξε με έναν ιταλικό θίασο, που μεταξύ άλλων παραστάσεων ανέβασε την περίφημη ιταλική όπερα Τραβιάτα. Το αρχιτεκτονικό του μεγαλείο, όμως, δεν κατάφερε να αποτρέψει τις μεγάλες καταστροφές που υπέστη με την πάροδο των χρόνων. Αναγκάστηκε να κλείσει και να περάσει μια μεγάλη περίοδο ανακαινίσεων με τη χρηματοδότηση του κράτους, του ΕΟΤ και την καλλιτεχνική επίβλεψη του Δημήτρη Φόρτσα και του αρχιτέκτονα Πέτρου Πικιώνη έως το 2000. Σήμερα το θέατρο φιλοξενεί διάφορες καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ
Μια φωνή απόλυτα συνυφασμένη με το ρεμπέτικο τραγούδι κατάφερε να ταξιδέψει τον ελληνικό λαό στις ομορφιές της Σύρου με την αγαπημένη πλέον σε όλους Φραγκοσυριανή δείχνοντας έτσι την αγάπη του για το δικό του τόπο. Ανταποδίδοντας την αγάπη τους στον αξεπέραστο αυτό τραγουδοποιό, οι Συριανοί ίδρυσαν το Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη σε ένα ανακαινισμένο αλλά παλιό σπίτι στην καρδιά της Άνω Σύρου για να ταξιδέψουν τους επισκέπτες μέσα από τα μάτια και τη ζωή του πολυαγαπημένου ρεμπέτη. Τόσο η προτομή στην ομώνυμη Πλατεία όσο και το Μουσείο, αποδίδουν φόρο τιμής στον «Πατριάρχη» του Ρεμπέτικου.
Η ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΦΕΡΕΚΥΔΗ
Στο πάνω Τέρμα της Άνω Σύρου βρίσκεται η προτομή του φιλόσοφου και ποιητή Φερεκύδη Βάμβυου. Στο δρόμο προς την Άνω Σύρο και λίγο μετά τον αγροτικό οικισμό Κυπερούσσα βρίσκεται η Σπηλιά του Φερεκύδη. Για να φτάσει κανείς στη σπηλιά ακολουθεί ένα μικρό χωμάτινο δρομάκι που σιγά σιγά αρχίζει να κατηφορίζει οδηγώντας τους οδοιπόρους σε ένα μαγευτικό τοπίο ανάμεσα στη γη και τον ουρανό και με θέα τον καταγάλανο ορίζοντα. Στη σπηλιά αυτή διέμενε ο θεογονιστής ποιητής και φιλόσοφος Φερεκύδης κατά τους κρύους χειμωνιάτικους μήνες.
ΤΟ ΕΝΥΔΡΕΙΟ ΣΤΟ ΚΙΝΙ
Το ενυδρείο στο Κίνι είναι ένα από τα πλέον αγαπημένα αξιοθέατα, καθώς δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να γνωρίσουν από κοντά το μαγευτικό θαλάσσιο κόσμο του Αιγαίου πελάγους και να μελετήσουν εις βάθος τη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα. Εκείνοι που θα επιλέξουν να επισκεφθούν το ενυδρείο θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να θαυμάσουν τα εκθέματα του Μουσείου Παραδοσιακών Σκαφών, των Αλιευτικών Εργαλείων και των Θαλάσσιων Οργανισμών που φιλοξενούνται στον ίδιο χώρο.
